Reis verslag van dag tot dag: Borneo 2015

Kuching - Semenggoh NP -  Kuching chinatown - Bako NP - Bako NP (2) - Mulu NP - Mulu NP (2) - Kota Kinabalu (KK) - Kinarut - Kinarut/Manukan/Sapi - Sepilok - Sepilok/orang oetan opvang - kinabatangan rivier - Sandokan/KK - Kinarut (2)

Na onze mooie reis door Myanmar zijn we gelijk doorgereisd naar Borneo. Tijdens onze reis rond de Wereld waren we al in Maleisië geweest, maar door tijdgebrek zijn we toen niet aan Maleisisch Borneo toegekomen.

Fairview guesthouse is een mooi oud koloniaal huis, op een heuvel,  aan de rand van het centrum van Kuching. Toen we midden in de nacht aankwamen hadden we geen idee hoe het er uit zag. Ondanks de goede bedden en schone kamer, hebben we allebei slecht geslapen. Als we naar het waterfront lopen hebben we last van de vochtige hitte. Het is geen 40 graden, maar " slechts" 31. Langs de straat zien we nog steeds versieringen van het Chinese Nieuw jaar. Rode Ballonnen hangen overal. We moeten even wennen dat het verkeer hier links rijdt. De Chinese wijk begint met een Harmony Arch. De Hong SAN Si tempel staat iets verder. Hier zien we in een bak schildpadden met goud op hun schild geplakt. We gaan een Sarawakse laksa bij James Brooke bistro eten aan de rivier. Dit is een noodle soep met kokosmelk, tamarinde, citroengras en garnalen pasta en een stukje limoen erbovenop. Het is erg lekker.  

Kuching wordt doorsneden door de Sarawak-rivier. Beide zijden zijn heel verschillend en hebben zelfs hun eigen burgemeester. De zuidzijde wordt vooral bewoond door Chinezen. Dit is ook de kant waar zich de winkels bevinden, evenals het hostel waar wij overnachten.

Kuching is Maleis voor kat. Vandaar dat je hier overal standbeelden van katten ziet. We steken de rivier over met een klein bootje. Hier staat op een heuvel het witte fort Margherita. Het beschermde Kuching tegen aanvallen van piraten. Er worden net foto's van een bruidspaar genomen. We kunnen niet meer naar boven. Het is afgesloten. Jammer want je had hier wel een mooi overzicht over de rivier.  Aan de ander kant ligt Kampung Boyan. Hier staan huizen met gekleurde daken. We gaan bij één  van de twee hawkerstalletjes even wat drinken. Ze hebben tot onze verbazing ook limejuice. Maar anders dan in Myanmar. Hier persen ze een citroen uit en gooien er kokend heet water over. We hebben er genoeg van. We gaan eten bij topspot foodcort. We zoeken een vis uit. Dit blijkt naderhand erg duur te zijn, 108 ringits! Erg veel is het ook niet. Maar een bedienend jongetje zet een vis bij ons op tafel dus eten we die op. Blijkt de vis voor iemand anders te zijn, onze vis komt nog met excuses. Die is trouwens ook nog lang zo lekker niet maar wel twee keer groter. 

Vandaag gaan we met een gids naar het Semenggoh Nature reserve. Hier leven 25 oerang oetans in 6.8 km2 jungle, 11 hiervan zijn gered of wees. 14 zijn hier geboren. Er is slechts één mannetje. De baby's blijven tot 7 jaar bij de moeder. We moeten op afstand blijven. Het is het vruchtbare seizoen nu, dus is er genoeg eten in de jungle te vinden. Maar eindelijk komt er toch eentje naar het eten dat de ranger heeft klaar gelegd. Erg leuk om te zien.

De gids brengt ons nog naar Kampung Benuk. Hier staan nog de traditionele  longhouses met bamboe veranda's waar nog een paar families wonen. Het bamboe wordt steeds vaker vervangen door hardhout omdat bamboe maar 2 jaar mee gaat. Ook het dak van kokosbladen wordt vaak vervangen door golfplaten. Bij de ingang krijgen we een glaasje rijstwijn ter verwelkoming. Het smaakt best lekker. Na al de huizen op palen van het Inle meer vinden we dit niet zo bijzonder. In de barok, de rituele hal, hangen nog een paar schedels die de Iban vroeger hebben buitgemaakt, ze werden niet voor niets koppensnellers genoemd. Er groeien hier prachtige bloemen in het wild o.a. hibiscus.

Een traditioneel longhouse, een lang huis op palen met zo'n 20-25 deuren. Achter elke deur woont een familie. In zo'n longhouse woont dus een heel dorp. Dat de huizen net als overal in Borneo op palen staan, heeft te maken met ongedierte. 

De gids vertelt ook dat de chinezen hier door de regering worden gediscrimineerd. Scholing is voor hen moeilijker. Het onderwijs is gratis, maar dan heb je wel 50 kinderen in één klas. In het particuliere onderwijs ten hoogste 22 kinderen. In Kuching zijn wel universiteiten, maar de beste studenten gaan naar Singapore. Daar staan de universiteiten op een hoger peil.  

's Middags doen we niet zo veel meer. Het is warm en erg vochtig in Kuching maar we kunnen er nu wat beter tegen. De vermoeidheid speelde gister ook mee denk ik. We eten bij een foodcort. De mannen op brommers hebben de jassen achterste voren aan. Anders wappert de jas te veel. Nu worden hun armen ook niet bruin.

Vandaag hebben we een rustdag, maar helemaal niks doen vinden we ook maar niks. Dus vertrekken we na het ontbijt naar de Jalan India, de Indische wijk. Er is echter niet veel Indisch meer te vinden, veel zaken zijn door Chinezen overgenomen, waardoor het meer op een Chinatown lijkt. We komen zelfs de drakendansers tegen. We bekijken de Kuching moskee en lopen, nadat we de teva's hebben uitgetrokken, zo naar binnen. Echter al snel komen er twee politie agenten op ons af met de vraag waarom we ons niet hebben gemeld. Echter we zijn via een andere ingang binnengekomen en hebben de agenten dus gemist. Ze hadden al een burka voor Janneke onder de arm. Gelukkig waren de agenten overvriendelijk en hebben we nog even wat met ze gepraat en ons enkele malen verontschuldigd. Maar het was goed zo. Verder hebben we nog een Sikh tempel bezocht, hier lagen doeken klaar waarmee je je hoofd moest bedekken. Toen bleef nog de Indian moskee over die we maar steeds niet konden vinden. Maar je moest via een kruidenwinkeltje naar binnen. Binnen heeft Bert nog een leuk gesprekje gehad met een gelovige met een witte cap op, dit duid erop dat hij de hadj naar Mekka heeft gemaakt. Via de moskee kwam je weer in een ander straatje uit, waar we bij Jubilee restaurant een biriana met kip hebben gegeten. Deze was heerlijk. 

Het is vandaag het einde van het Chinese Nieuwjaar feest. Het is nu het jaar van de geit. De feestelijkheden worden worden afgesloten met liondancers en een vuurwerk. De brandweer auto staat klaar. We wachten op het vuurwerk dat om 8 uur zou beginnen. Om 9.30 is er nog niets. Bert gaat maar eens even informeren. Het blijkt dat de vergunning is ingetrokken. Tenminste dat begrijpen wij. We gaan maar naar huis. Als we in bed liggen horen we het vuurwerk. Jammer, maar helaas. 

Precies op tijd haalt de gids ons op. Het is een grappig iemand. Hij lacht als een lachzak. Daar moeten we wel even aan wennen. We rijden in 40 minuten naar Bako. Hier nemen we de boot naar Bako National Park. Ongeveer 30 minuten varen over de zuid Chinese zee  in een snelle boot. Op zee ook veel palen waar de visfuiken in hangen. We hebben een "wet" landing. We zien een grillig gevormde kust met inhammen. De punt lijkt op een adelaar. We kunnen nog niet inchecken dus brengen we ons plastic tasje met droge kleren naar de luggage store. We gaan meteen op stap. We maken een wandeling langs een track. Dachten we eerst naar een prachtig strandje te hiken, maar de gids vertelt dat je dan geen neusapen ziet. Ook mag je niet zwemmen want er zitten veel stingrays in de zee. Kwallen met giftige tentakels en ook is er een krokodil gesignaleerd die langs de kust zwemt. Dus gaan we op zoek naar de neusapen. De gids timmert op bomen en maakt geluiden. Eindelijk zien we ze. Ze zijn erg groot, oranje en hebben dus een lange neus. De gids vertelt dat ze twee magen hebben. Grote, rossige neuzen en dikke buiken. Het uiterlijk van een mannelijke neusaap is op z'n zachtst gezegd opvallend te noemen. De neusaap heeft een lichtoranje vacht met grijze ledematen en een witte staart. De kruin is oranjerood, terwijl de rest van het hoofd bleker gekleurd is. Het gezicht is beige van kleur, bij jonge dieren blauw. De buik is door het lange spijsverteringskanaal zeer dik. Het volwassen mannetje heeft een grote, naar beneden hangende neus, vrouwtjes hebben een kleine stompneus, en jonge dieren een wipneus. De aap heeft een rudimentaire duim. Een verklaring voor de grote neus van het mannetje is seksuele selectie: volgens deze theorie zouden vrouwtjes een voorkeur hebben om te paren met een mannetje met een grotere neus, waardoor de apen met een grotere neus een grotere kans hadden om hun genen door te geven.

De neusaap komt voor over het grootste deel van Borneo, met uitzondering van Centraal-Sarawak en mogelijk ook Noordoost-Kalimantan. Hij leeft over het algemeen in bossen nabij water, als rivierbossen en kustbossen, waaronder mangroves. Deze bossen overstromen regelmatig, waardoor de neusaap geregeld moet zwemmen om zich te verplaatsen tussen de bomen. De neusaap is een uitstekende zwemmer, heeft zwemvliezen tussen de tenen en zwemt vaak tussen eilandjes. Ook kan hij rechtopstaand door laag water waden. Het is een gespecialiseerde eter, die enkel van bladeren, vruchten en bloemen leeft. Vooral de groene blaadjes van mangrovebomen uit het geslacht Sonneratia zijn van belang. Ander voedsel, zelfs fruit, is dodelijk voor hem. Neusapen kunnen hun voedsel herkauwen, mogelijk om zo meer te kunnen eten. De neusaap komt alleen voor in het grootste deel van Borneo. Hij leeft over het algemeen in bossen nabij water, als rivierbossen en kustbossen, waaronder mangroves. Deze bossen overstromen regelmatig, Neusapen leven in gemengde groepen van tot wel zestig dieren. Het woongebied van een groep kan wel 130 hectare beslaan. Ook groepen van vrijgezelle mannetjes komen voor. Een bronstig vrouwtje zoekt oogcontact met een mannetje, waarbij zij haar lippen tuit. Als ze oogcontact heeft, schudt ze haar hoofd, waarna het mannetje pruilt. Als de twee naar elkaar toegaan, toont het vrouwtje haar anogenitale regio aan het mannetje, waarna de paring volgt. Tijdens deze paring blijven de dieren pruilen en het vrouwtje schudt haar hoofd nog steeds.

De Maleise bevolking noemt dit dier Orang Belanda ofwel de "Mens die lijkt op Nederlanders", waarmee ze de eerste scheepslui en missiepaters bedoelden die op Borneo voet aan wal hadden gezet. Zij hadden net zo'n grote lange neus en een bolle buik als de neusaap. Het was wel indrukwekkend om deze grote apen te zien. Opeens loopt er een slang over het pad. Hij richt zich helemaal op. Maar is volgens de gids niet giftig. Het is hier zo heet en vochtig dat we al helemaal doorweekt zijn. Maar bij het zien van al dit moois vergeten we het wel een beetje. We vervolgen onze weg naar het strand. Hier zien we een kudde zilverblad apen.' Silverleaf monky's. ze worden ook wel zilveren langurs = bladaap genoemd. Ze bewegen zich meestal in groepen van 20 tot 30 apen. Ze hebben een kuif op hun hoofd. Verderop zien we in de struiken zelfs 2 giftige limoen groene slangen. Die hadden we zonder gids natuurlijk nooit gezien. Het is een pit viper. Onze gids laat ons de prachtige bekerplanten zien die hier groeien. Heel bijzonder, die vleesetende planten met vangbekers waar ze insecten in lokken. Ze zijn nog niet in bloei. Aan het einde zien we ook nog een varaan tussen de struiken lopen.  

We hiken naar een strandje, maar kunnen hier zoals gezegd niet zwemmen. Het is er wel mooi. Maar we zijn moe en doorweekt. De vochtige hitte neemt veel energie. Het mangrove bos wat eerst nog droog stond staat nu onder water. We checken in en gaan naar ons jungle bungalowtje.

Aan het eind van de middag zitten we voor ons huisje en kijken naar een groep makkaken. Deze apen zijn erg brutaal, als je niet uitkijkt springen ze op de tafel en grissen het eten van je bord. Voor je weet wat er gebeurt zitten ze alweer op het dak of in een boom. In een huisje verderop probeert iemand de apen weg te jagen. Had zij beter niet kunnen doen. De apen worden agressief. Ze pakken een blikje, drinken het leeg en gooien het naar de dichte deur. Als de deur voorzichtig weer open gaat, blazen de apen woedend. Ze halen de was van de lijn en gaan er mee vandoor. Wij zijn blij dat we alles al binnen hebben gehaald. De rest van de middag luisteren we naar de geluiden die uit de jungle komen. Er komen een paar baardzwijnen voorbij lopen. Er is ook een kleintje bij. 's Avonds maken we met de gids een nachtwandeling. We zien ontzettend veel o.a een flying lemur. Ik had er nog nooit van gehoord. Het lijkt wel een beetje op een vliegende aap met vleugels. Ontzettend veel spinnen echt grote!!!! Kikkers en een schorpioen. Wat hebben die gidsen goeie ogen zeg. We zouden zelf niets hebben gezien.  We zouden het ook niet durven alleen. Het is in het donker bijna onmogelijk zelf de weg in de jungle te vinden. Hoewel het 10 uur 's avonds is, zweten we nog als otters. We gaan naar ons Spartaanse hutje en liggen in bed naar de jungle geluiden te luisteren. 

Na een ontbijt in de kantine, deze ziet er niet uit, een hoge kale ruimte met wat plastic tafel en stoeltjes en tl licht, staat onze gids al weer paraat. Hij heeft een groep mannelijke vrijgezelle neusapen gespot. Die wil hij ons laten zien. Dus om 7.30 uur alweer op apenjacht. Hij heeft niets te veel gezegd. De groep zit heel dichtbij het park. We kunnen prachtige foto's en film maken. Er lopen mensen met camera's achter ons langs. Ze hebben zo'n haast dat ze de apen niet eens zien. We kunnen nog een trail lopen. We besluiten dat we na het zien van zoveel neusapen daar geen zin meer in hebben. We kunnen de boot van 10 uur nemen. Anders moeten we tot 15.30 uur wachten i.v.m. met laag water. Helemaal voldaan komen we weer in Kuching aan. Alle vochtige kleren maar weer wassen en laten drogen. Alles stinkt als je uit de jungle komt. Tijdens een heerlijk rustig middagje kunnen we ons verslag bijwerken. 

Vandaag al weer een vlucht. Dit keer van Kuching naar Mulu. Het is hier wel grappig als je de provincie Sarawak verlaat moet je via de immigration en krijg je een stempel in je paspoort. Wij blijven nog even in Sarawak. Het is anderhalf uur vliegen. Zouden we het met bus en boot doen, dan kost het 3 dagen. Het is wel een mooie vlucht. We zien dat er jungle is gekapt en er palmbomen voor in de plaats zijn gekomen. We vliegen niet zo hoog en kunnen veel zien. We worden keurig op het vliegveld opgewacht. Er staat netjes iemand van het Mulu Marriott Resort & Spa met onze namen op een bordje. Binnen een half uur zijn we in het hotel. We brengen onze spullen naar de kamer.  Wat een luxe in de jungle! (met dank aan Annie van Fairview guesthouse) Heel wat anders dan in Bako. We vertrekken meteen naar de grotten. Het is 3 km lopen over een plankier. Het lopen door het regenwoud is echt anders dan de jungle zoals Bako. We zijn nog maar net op pad of het begint al te regenen. Jammer want nu vliegen de vleermuizen niet uit waarschijnlijk. Onderweg zien we de mini pinnacles (puntige rotsen). De echte zijn voor ons niet meer te doen. We bekijken eerst de Lang cave, genoemd naar de meneer die het ontdekt heeft. Er staan we een paar lampen, maar de grot is wel prachtig. De Deer cave is 2 km lang en 174 m hoog. Hier leven twee tot drie miljoen vleermuizen. Maar het omdat het nu regent en onweert zien we maar een paar vleermuizen uitvliegen. Als we terug lopen begint het al snel donker te worden in het regenwoud. Net voordat het echt helemaal donker wordt, komen we bij het hoofdkwartier van het Mulu NP aan. Er komt netjes een busje van het Merriot hotel om ons terug te brengen naar ons luxe onderkomen. Wel moeten we ons kamerpasje aan de chauffeur laten zien. Na een heerlijke douche gaan we eten in het restaurant.   

Een lekkere nacht gehad in onze Pullman boxspring. Na een luxe ontbijt worden we bij het resort opgehaald met een longboot om naar de Wind cave, de Lady's cave en de Clearwater cave te varen. Tussen de Wind cave en de Clearwater cave is een verbinding, maar dan moet je spelonk ervaring hebben, want je moet kruipen klimmen en een stuk door een ondergrondse rivier. Bovendien duurt de tocht dan 7 uur. Met de boot doe je er 5 minuten over, dat hebben wij dus maar gedaan. De wind cave is bekend omdat het er altijd waait. De Clearwater cave is bekend om het heldere water dat er doorheen stroomt. Op de plaats waar het heldere water uit de rots komt is een grote poel waar je heerlijk kunt zwemmen. Een welkome verassing na de vochtige grotten. 's Middags hebben we de canopy walk gedaan één van de langste, 480 meter lang op een hoogte van gemiddeld 30/50 mtr. Toen we hiervan terug kwamen zijn we meteen doorgelopen naar de Deercave. Gisteren hadden we geen vleermuizen gezien vanwege de regen. Nu hebben we meer geluk, de vleermuizen komen met duizenden tegelijk uit de rots gevlogen en vormen complete donkere wolken in de lucht. Onze dag is weer zeer geslaagd. Na een lekkere douche gaan we weer naar het restaurant deze keer bestellen we een champignonsoep en een rijst soep vooraf met als hoofd gerecht een in bananenblad gebakken vis met rijst en gebakken groenten, het was heerlijk, maar wel pittig. Gelukkig hadden we er een biertje bij. Het personeel is hier overvriendelijk, deuren worden voor je opgedaan en iedereen komt vragen of we het naar de zin hebben en of we nog iets willen hebben. Ook de manager komt even bij ons tafeltje om te vragen of alles goed was en wat we vandaag hadden gedaan. 

Na een uitgebreid ontbijt gaan we nog even lekker genieten van het zwembad. Daarna worden we naar de "luchthaven" van Mulu gebracht. We zijn de enige reizigers op dat moment. We mogen de bagage in de scanner zetten en daarna inchecken. We krijgen een instapkaart en de dame achter de balie print het bagagelabel uit, waarna ze dit aan een mannetje geeft en hem verteld dat dit label om "die rode koffer" moet. We moeten hierna weer door de Immigration omdat we Sarawak verlaten. Lang denken we dat we met zo'n 12  mensen gaan vliegen, maar dan komt er op het laatste moment een Djoser groep aan. We vliegen weer met een propellervliegtuig van Mas Wings naar Kota Kinabalu. Na een korte vlucht van 50 minuten en een drankje en een zakje pinda's, landen we in Kota Kinabalu. Na enig gezoek vinden we de bagageband, maar we moeten eerst weer door de Immigration, want we zijn nu in Sabah. In de aankomsthal eerst op zoek naar een pinautomaat, nummer één weigert dienst, nummer twee ook. Dan maar op zoek naar een taxi, deze boeken we bij de Airport taxiservice. Op weg naar Sea Side Travellers Inn in Kinarut. We hebben een leuke kamer met uitzicht op het zwembad en de zee en een groot balkon. 's Avonds gezellig gegeten in het restaurant aan zee.  

Vanochtend een eenvoudig ontbijt met goede koffie. Daarna naar Kota Kinabalu om geld te pinnen en een paar boodschappen halen. We gaan met een mini busje waar met grote letters  op staat waar ze heen gaan. Je gaat langs de kant van de weg staan en dan stoppen ze wel. We zitten met 12 mensen opgepropt in het busje, maar gelukkig duurt de rit maar een half uurtje. We maken een wandeling langs de boulevard, zien veel vissersboten en leuke eethuisjes. Bij de bank aangekomen weigert de eerste pinautomaat ook weer. Dan maar een andere bank proberen. En ja hoor eindelijk komt er wat uit een ATM. Meteen nog maar wat proberen, maar na 1500 Ringits stopt hij er ook mee. Dan nog op zoek naar een schoenmaker voor Janneke haar teva's. De zolen waren helemaal los (vast in de jungle gekomen door de hitte en het vocht). Nadat Janneke een politieagente had gevraagd waar ze een schoenmaker kon vinden, stuurde deze een security officier mee die ons netjes naar een schoenmaker twee straten verderop heeft gebracht. Het zou een uurtje duren voor ze gerepareerd waren, dus zijn wij eerst maar even boodschappen gaan doen, daarna de teva's opgehaald en toen lekker geluncht aan de boulevard. Dan weer terug in een volgepropt mini busje. 's Middags bij het zwembad gezeten en lekker lui gedaan. Vanavond maar weer eens eten in het restaurantje aan zee met uitzicht op een prachtige zonsondergang en de eilandjes voor de kust.  

Na het ontbijt een lekkere wandeling langs het strand gemaakt. Het strand is verschrikkelijk vies. Bij het guesthouse en de verderop gelegen luxere hotels is het redelijk schoon, maar daar buiten echt smerig. Erg jammer. We lopen een eindje over de droog gevallen zandbank. Maar durven niet naar het dichtbij gelegen eiland te lopen want de vloed komt al weer opzetten. Verder doen we niet veel.  

Met de kano naar het eiland geweest. Dit bleek toch verder weg te liggen dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Maar na een half uurtje stevig peddelen zetten we voet aan wal. Er was een klein strandje met ook hier veel rommel in de vorm van plastic. Janneke voelde zich niet helemaal op haar gemak door de hoger wordende golven, dus zijn we maar teug gegaan. Verder hebben we de dag aan het zwembad doorgebracht.  

Vanochtend een strandwandeling gemaakt. Wederom erg veel plastic troep op het strand. Gelukkig wordt het strand bij ons hotel elke dag schoongemaakt. 's Avonds waren we door de eigenaresse van Sea Side Travellers Inn, Cecilia uitgenodigd om met haar familie samen te eten. De zoons James, die in Seaside nu de baas is, en Robert, die de zaak in Sepilok runt. Wij dachten eerst in het hotel, maar we moesten om 18.30 uur klaar staan in de hal. We gingen uit eten in KK (zo wordt Kota Kinabalu hier vermeld) We gingen naar een speciaal visrestaurant. Best wel chique, allemaal grote ronde tafels met een draaiplateau. Er kwam van alles op tafel, o.a. Hele gebakken tilapia met knoflook, stoofpotje van vis, kokkels en andere schelpdieren, die je er met een saté prikker uit moest halen, twee soorten gebakken garnalen, inktvis, gebakken groentes, rijst, kortom te veel om op te noemen. Na afloop ging de rekening naar madame Cecilia. Al met al een leuke avond met (veel te veel) lekker eten. Het bijzondere voor ons was dat we alleen thee er bij geserveerd krijgen. Geen frisdrank of vruchtensap.  

We hebben mazzel en mogen snorkelspullen lenen van een stel andere gasten van Seaside. We gaan met een klein bootje naar de eilanden Manukan en Sapi voor de kust van KK.  De stuurman liet zijn buitenboordmotor brullen. We vlogen bijna over de zuid Chinese zee. Om de paar seconden raakte de boot het water met een stevige klap.  Soms gingen we ook nog scheef. En dat alles zonder zwemvest. Manukan is een tropisch eiland met een resort erop. Het heeft een mooi wit strand. We duiken met onze snorkels de azuurblauwe zee in, maar er is niet veel koraal te zien met snorkelen. Er waren ook wel erg veel toeristen. Het is hier n.l. schoolvakantie. Om 13 uur komt de boot ons weer ophalen. Tegelijk met een paar chinezen. Ook nu ging de gashandel weer volledig open, dit tot groot vermaak van de chinezen. Sapi was daarentegen een stuk mooier. Wel een kleiner stuk strand, maar de zee is geweldig. Veel koraal en prachtige vissen gezien. Ook lopen er lizzards rond. Op Sapi is een speciaal soort, de water lizzard. De eerste die we zagen (een grote van zo'n 1,5 meter lang) liep op de picknick plaats rond te scharrelen. Later zagen we een kleinere die op het strand kwam kijken. Tot onze grote verbazing liep hij regelrecht naar de zee en ging een eindje zwemmen. Tijdens het zwemmen leek het wel op een krokodil. Hij joeg een snorkelaar de stuipen op het lijf, toen hij plotseling in het vizier van de zwemmer opdook. Even later liep hij weer het strand op en verdween tussen de bomen. Ook kwam er nog even een aardvarken op het strand rondsnuffelen, net zo een als we in Bako NP hebben gezien. De schipper van het bootje dat ons op beide eilanden had afgezet, kwam elke keer netjes op de afgesproken tijd ons ophalen. Echter de laatste pick-up op Sapi was hij (volgens ons) te laat. Maar wat bleek hij lag al lang op ons te wachten, maar we hadden hem niet gezien tussen alle andere bootjes. Om 4 uur sluit het eiland en gaat iedereen dus om deze tijd weer weg, daarom was het een drukte van belang bij de pier. Eenmaal terug in KK willen we geld pinnen. De dichtstbijzijnde was "out of order". De volgende accepteerde onze pas niet. Een heel stuk verder is de May bank. Hier zijn ze de ATM' s aan het bijvullen. Er staat een man met een zilverkleurig geweer bij de deur. We mogen er niet in. Grrr, nog een stuk verder lopen naar de Standard Chartered Bank. Hier hadden we in Kuching ook geluk mee. Gelukkig deed deze bank het wel en hebben we weer wat ringits. Het is een hele tippel naar het busstation. Maar het busje vertrekt bijna direct als wij er zijn we worden zelfs herkent. De jongen die hier het gebeuren regelt riep: I know you from Seaside.  

We gaan vandaag met de bus naar Sepilok. De taxi is er al vroeg. Het is een aardige kletsmajoor die het niet zo op de moslims heeft. Het is een hele rit. We zijn ruim op tijd voor de bus. Precies op tijd, 10 uur vertrekt de bus. Eerst door de buitenwijken van KK. We zien de mount Kotakinabalu deze is 4095 meter hoog. Erg moeilijk te beklimmen horen we van alle kanten. Nou dat waren we ook echt niet van plan. De berg ligt in een mooi natuurpark. De verdere reis is niet zo bijzonder. Kilometers lang oliepalmbomen. De jungle is gekapt en de palmbomen zijn hier voor in de plaats gekomen. Wel zien we vaak heel schattige kleine katholieke kerkjes. De huizen staan hier ook vaak op palen, maar i.p.v. dat het vee er onder staat, staat er nu een auto onder geparkeerd. Maar desondanks toch veel armoede onderweg. Om 4 uur worden we bij de afslag naar Sepilok afgezet. Het is hier weer jungle-achtig vochtig. We zweten weer verschrikkelijk. Maar we hebben een prachtige huis bij Sepilok Bed and Breakfast. Twee slaapkamers met badkamer en een huiskamer er tussen. Robert kwam ons nog even de hand schudden. Erg aardig. Hij had net een paar bomen laten kappen en daar werden weer een paar bedden van gemaakt. Het is hier een beetje backpakers sfeer. In Kinarut komen ook veel locale mensen. Het eten is heerlijk en de mensen super aardig. 

Vandaag gaan we weer naar de orang oetans. Hier in Sepilok is ook een opvangcentrum.  Orang oetans betekent in het Maleis: de man uit het oerwoud. Men dacht dat het een man was die zich in het oerwoud verstopte om aan werk en slavernij te ontkomen. Ze worden opgevangen omdat hun leefgebied, door het platbranden van het oerwoud voor de olieplantages, te klein is geworden. Het is de grootste apensoort die in de bomen leeft. Ze verplaatsen zich door van boom naar boom te slingeren. Zo tegen de avond bouwen ze een nest van bladeren en takken. Hier slapen ze op zo'n 30 meter hoogte. Ze hoeven niet naar de grond te komen, al het voedsel dat ze nodig hebben groeit tussen de boomtoppen. Eén keer in de acht jaar wordt er een kleintje geboren. Het is één van de langste draagtijden van zoogdieren in deze wereld. Het resultaat is dus 4 of 5 baby's in een orang oetans leven. De populatie herstelt zich niet snel. We steken de weg over naar het sun bear rehabilitation ceter. Gelukkig is het nu niet zo verschrikkelijk heet meer. De leuning was van roestvrij staal gemaakt. Dit wordt gloeiend heet in de brandende zon. de sun beer of honing beer is een beschermde kleine beer die hier in een afgezet stukje bos leeft. Het zijn alleseters. Ze voeden zich met termieten, mieren, kevers en honing. De krachtige klauwen worden gebruikt om boomstammen open te breken om zo bij de honing en termieten te kunnen. We vinden het wel een beetje tegenvallen omdat alles een beetje op een dierentuin lijkt. Het begint te regenen, een stevige motregen. We maken toch maar een wandelingetje want we willen het voeren van de orang oetans nog een keer zien. Maar ook de apen hadden er niet zo'n zin meer in. 

Meer over het Sepilok orang oetan opvangcentrum op achtergronden Borneo.

Vanochtend om 5.45 uur opgestaan voor een bezoekje aan het Rainforest Discovery center. We zijn meteen naar de canopy walk gegaan. Toen we halverwege de canopy walk waren hoorden we opeens veel kabaal in de bomen naast ons en daar kwam zowaar een grote orang oetan uit de bomen. Hij ging rustig op de railing van de canopy walk zitten. Even later sprong hij weer in een boom, at wat bladeren en verdween weer in de jungle. Best wel spannend zo met z'n tweetjes daar in de jungle een grote orang oetan tegen te komen. We zijn nog even op zoek geweest naar de hornbill vogel, maar helaas niet gevonden.  

De Kinabatangan Rivier is de twee na langste rivier in Maleisie. Met een lengte van 560 kilometer stroomt hij door de staat Sabah op Maleisisch Borneo. Hij is onderdeel van de Sukau-Kinabatangan Wildlife Sanctuary. Kinabatangan Rivier is één van de populairste bestemmingen binnen Sabah; hier kun je zeldzame dieren waarnemen zoals orang-oetans, neusapen, krokodillen, olifanten, slangen, insecten en vele soorten vogels, zoals de ijsvogel en neushoornvogels. We hebben hier een trip naar toe geboekt. We zitten keurig te wachten, maar er verschijnt niemand. Bij de lodge bellen we naar het bureau waar ze voor ons geboekt hebben. Er blijkt een vergissing te zijn. We staan voor maandag op de lijst. Uiteindelijk komt er toch een auto met privé chauffeur. Hij rijdt erg hard. Het is in het begin een 4 baans weg, maar er zijn sommige stukken waar je stapvoets moet rijden. Het is ongeveer 100 km. We doen er 2 uren over. We moeten plassen. Er blijkt geen toilet, dan maar tussen de bananenbomen plassen. We steken schuin de rivier over en daar staat een lodge, met wc natuurlijk. De gids staat al klaar. We stappen in de boot. We zijn met z'n tweetjes. Een privé Tour dus. Het is een geweldige gids. We zien een pygmy of Borneodwergolifanten familie die uit meer dan 70 dieren bestond, die langs de rivieroever wandelden. We zagen ook een moeder pygmy olifant en haar jong in de rivier badderen, neusapen en ook nog de hornbill, oftewel de neushoornvogel. Zowel de gele als de witte.  We varen wel 3 uur. Onze dag kan niet meer stuk. En dan ook nog een prachtige zonsondergang tot besluit. Als we terug komen in de lodge staat het eten klaar. We stellen ons daar niet veel van voor. Maar het is een super maaltijd. Bert complimenteerde de dame dat ze zo lekker gekookt heeft. Ze moet er zelfs van blozen. Weer de rivier oversteken en even op de auto wachten en dan weer terug naar Sepilok. Hier heeft Robert een fles wijn achtergelaten voor ons. We zitten heerlijk op het balkon met een flesje wijn. Echt vakantie!  

Vandaag voor de tweede keer een bezoek aan het Rainforest Discovery center gebracht. We krijgen zelfs een regenbui over ons heen. We zien geen apen, maar wel een paar vogeltjes en de pitcher plant.   

Wederom lui dagje. Robert heeft weer een fles wijn gebracht als afscheid. 's Avonds met wat chips lekker opgedronken.

Vroeg opstaan voor vertrek naar Kota Kinabalu. We worden wakker met een echte hevige tropische regenbui maar als de taxi voorrijdt bij de Pitta loge is het weer droog. We worden ruim op tijd bij de luchthaven van Sandokan afgezet. Na een korte vlucht landen we op Kota Kinabalu international Airport. De taxi-chauffeur die ons ook naar de bus had gebracht, stond op ons te wachten, echter James van Sea Side stond er ook. We hebben de taxi-chauffeur toch maar wat geld gegeven omdat hij zo trouw op ons heeft staan wachten. De kamer in Sea Side was nog niet klaar, dus hebben we maar even koffie gedronken op het terras aan zee. Na de koffie kwam James ons halen voor een bezoek aan het Orchardhouse, het zomerhuis van de familie in de bergen. We kunnen er alleen komen met een 4x4 jeep. James gebruikt de oude jeep van zijn overleden vader. Na een rit van zo'n twee uur komen we bij het huis aan. Elk jaar op 26 maart komt de hele familie daar samen om even stil te staan bij de geboorte dag van de overleden vader die hier ook begraven is met uitzicht op de Mount Kinabalu. De plaats heeft hijzelf uitgezocht en om eerlijk te zijn zou ik me ook geen betere plaats kunnen wensen als laatste rustplaats. Wat een onvergetelijk uitzicht. Cecilia laat ons het huis zien en verteld over haar man. Hij is commissaris van politie geweest en in die tijd hebben ze dit huis met 33 ha. grond ook gekocht. Het terrein staat vol met de meest exotische bomen en planten. Rambutan, avocado, durian en een rubber boom van 50 jaar oud, verder veel ananas planten, citroen, sinaasappel enz. enz. Ook zijn er drie natuurlijke waterbronnen op het terrein, waarvan je het water zo kunt drinken. Een echtpaar met kinderen past op het huis als de familie niet aanwezig is. 's Avonds lekker gegeten bij Sea Side Travellers Inn op het terras aan zee. Het is weer heerlijk hier te zijn, de wind uit zee maakt dat de temperatuur heerlijk is en ook is het niet meer zo vochtig als in Sepilok.

Vandaag lekker genieten van het zwembad, dat hebben we toch wel gemist in de Jungle.  

Bij de receptie worden we gevraagd of we de rekening vóór woensdag 1 april willen betalen. Dan wordt er in Maleisië n.l. Btw ingevoerd. Tot dan hoefden ze hier geen belasting te betalen. Dat zal wel wennen worden voor de bevolking van Maleisië. Ook James, de eigenaar van ons hotel, is druk met het aankopen van allerlei zaken voor het hotel. Voor de belasting maatregel van kracht wordt. Dat scheelt hem toch mooi 6 % Btw. Nu begrijp ik ook dat ze zo druk zijn met het maken van een rolstoel oprit naast de hoofdingang.

We gaan naar het station van Kinarut, want vandaag komt de wekelijkse stoomtrein hierlangs. Als we bij het station aankomen is het een drukte van belang. Er is een grote markt en allerlei activiteiten, om de reizigers van de (dure) treinrit met de North Borneo railway  te verwelkomen en te verleiden om veel geld uit te geven. We nemen een kijkje bij diverse stalletjes en kopen een battery pack van Samsung. Althans er staat Samsung op, maar of het helemaal legaal is? Het station wordt streng bewaakt door een politie agente, niemand mag het perron op. Maar wij als buitenlanders wordt geen strobreed in de weg gelegd. We kunnen zo doorlopen en filmen en foto's maken zoveel we willen. De stoomlocomotief wordt gestookt met grote boomstronken. Na veel gesis en gefluit vertrekt de trein weer en keert de rust weer terug in het kleine centrum van Kinarut. Op de terugweg naar ons hotel horen we vuurwerk, nieuwsgierig geworden gaan we een kijkje nemen. Het blijkt bij een Chinese tempel vandaan te komen, waar vandaag van alles geofferd wordt. Elke keer als er weer iemand komt om iets te offeren, wordt er een lange streng vuurwerk afgestoken. Ook hier worden we weer uitgenodigd om een kijkje te komen nemen en om het feest mee te vieren. Echter de temperatuur is inmiddels erg opgelopen, dus gaan we liever terug naar ons zwembad.

Vanochtend eerst een wandelingetje langs het strand gemaakt, daarna relaxen bij het zwembad. Aan het eind van de middag door een kampong gelopen, waar voornamelijk Phillipino's wonen. Deze mensen wonen hier in armoedige hutjes, maar iedereen is overvriendelijk. Ze willen graag met je praten, met de paar Engelse woordjes die ze kennen. Op mijn vraag of ze het hier goed hadden, was het antwoord nee slecht, maar altijd nog beter dan op de Filippijnen. Men leeft hier voornamelijk van de visvangst.

's avonds gaan ze met onmogelijk kleine bootjes de zee op om een paar visjes te vangen, die dan langs de straat verkocht worden. Plotseling draaft er een grote neusaap langs Janneke, om een palmboom in te klimmen. Hij werd achterna gezeten door een klein poesje. We hebben nog wat mooie foto's kunnen maken, voor hij verdween in de struiken. 

Vandaag onze laatste volledige dag, we worden wakker met (hoe bestaat het) alweer zon. 's Avonds tijdens het diner begon het te regenen, voor het eerst in lange tijd. De mensen zitten er hier echt op te wachten, er komt goed weer aan, zeggen ze. Regen betekent ook verkoeling en daar zit iedereen hier op te wachten. 's Avonds de rekening van het hotel betaald, i.v.m de invoering van de BTW morgen.  

Alweer een strak blauwe hemel, dat beloofd weer een warme dag te worden. 's Ochtends eerst de tassen ingepakt en een taxi voor vanmiddag besteld, we mogen tot 3 uur op de kamer blijven omdat er toch geen nieuwe gasten zijn. Daarna naar het zwembad.  Na de lunch nog even lekker douchen op onze eigen kamer, de reiskleding aan trekken en afscheid nemen van alle lieve mensen van Sea Side. James hadden we vanochtend al gesproken. Toen we klaar stonden om met de taxi mee te gaan, kwam Cecilia aandraven, ze moest ook nog even afscheid van ons nemen. We kwamen veel te vroeg op de Airport van KK aan. Normaal sta je hier uren in de file, maar nu kon de taxi overal zo door rijden. Met als gevolg dat we er binnen een kwartier waren. Ook het inchecken ging voorspoedig en 10 minuten voor de officiële vertrektijd reden we al naar de startbaan. Tijdens de vlucht naar Kuala Lumpur begon het boven Janneke haar hoofd te druppen. De steward vond een flesje water in de handbagage ruimte, dat was gaan lekken. Ze kreeg een business class doekje om zich te drogen. Dus geen upgrade, maar wel een doekje, helaas moest ze het doekje wel weer inleveren. Op Kuala Lumpur Airport moesten we ruim 3 uur wachten op onze vervolgvlucht naar Amsterdam. Dus eerst maar even koffie met een muffin gehaald bij de Star Bucks. Bij de balie van Malysian Airways hebben we nog geïnformeerd wat een up-grate moest kosten, helaas voor ons, te veel dus dat ging niet door. We hadden nog wat Ringits over, dus even gekeken wat we daar voor konden kopen. We konden echter niks vinden, dus hebben we de Ringits maar gewisseld voor Euro's. Onze vlucht naar Amsterdam vertrok iets te laat. Door een sterke tegenwind van 150 km/u. kwamen we 1 1/2 uur later dan gepland aan in Amsterdam. Hier stond onze zoon op ons te wachten.  

Moe maar met een voldaan gevoel over een mooie vakantie in Myanmar en Borneo zitten we in onze serre nog na te genieten.

 

foto's Borneo

Home

achtergronden Borneo

^